Τιμωρία είναι μια λέξη που μας θυμίζει από παλιά τις επιπτώσεις που υφιστάμεθα για κάποια πράξη που έχουμε κάνει και δεν ήταν αρεστή στους άλλους. Η τιμωρία σαν έννοια ήταν ένας τρόπος πειθαρχίας αποδεκτός για πάρα πολλά χρόνια στο παρελθόν
Σήμερα ως τιμωρία ορίζεται η πράξη επιβολής πόνου ή δυσφορίας σε ανήλικο άτομο με σκοπό:
Α) τον σωφρονισμό, που σημαίνει να επαναφέρουμε κάποιον στη σωστή συμπεριφορά που θεωρεί ο καθένας
. Β) ή τον έλεγχο της συμπεριφοράς του, δηλαδή να τροποποιήσει τη συμπεριφορά του ανάλογα με την "αρμόζουσα" για κάποιον ενήλικα.
Η τιμωρία μπορεί να πάρει πολλές μορφές όπως σωματική, συναισθηματική, λεκτική και περιορισμού ή στέρησης.
Η σωματική τιμωρία μπορεί να ασκηθεί με πράξεις όπως: χαστούκι, το βίαιο σπρώξιμο, το χτύπημα ίσως με κάποιο αντικείμενο, το δάγκωμα, το τράβηγμα των μαλλιών, κ.ά. Η σωματική τιμωρία εθεωρείτο μέχρι πρότινος μια ‘φυσιολογική’ και επιτρεπτή πράξη βίας στο πλαίσιο άσκησης του γονεϊκού ρόλου. με την έννοια να σωφρονίσουν το παιδί.
Μια μορφή συναισθηματικής τιμωρίας είναι όταν εκβιάζουμε τα παιδιά μας λέγοντάς τους ότι δεν τα αγαπούμε όταν κάνουν κάτι που είναι για εμάς μη επιτρεπτό. Τα τιμωρούμε λοιπόν στερώντας τους την αγάπη μας.
Λεκτική τιμωρία μπορούμε να πούμε ότι συμβαίνει όταν απευθυνόμαστε σε ένα παιδί με βαρείς χαρακτηρισμούς και έτσι το πληγώνουμε. Το τιμωρούμε σε αυτήν την περίπτωση, με το να μην το εκτιμούμε και του στερούμε την αναγκαία για την αυτοεκτίμησή του θετική μας στάση.
Άλλος τρόπος επιβολής τιμωρίας είναι περιορίζοντας αγαπημένες δραστηριότητες του παιδιού αλλά και στερώντας τους κάποιο παιχνίδι. Συνηθίζουμε να θωρούμε ότι μόνον η σωματική τιμωρία είναι επιβλαβής σε ένα παιδί, αλλά και οι άλλες μορφές τιμωρίας επιφέρουν σοβαρές συναισθηματικές βλάβες, με περαιτέρω επιπτώσεις στην εξέλιξη του παιδιού.
Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τους γονείς ώστε να εφαρμόζουν τιμωρία στα παιδιά;
Οι γονείς συνήθως κατηγορούνται από την κοινωνία ότι είναι υπεύθυνοι για τα προβλήματα που δημιουργούν τα παιδιά τους. Ποιος όμως κατανοεί την θέση των γονέων και τα προβλήματα που βιώνουν; Την καθημερινή κούραση, το άγχος της επιβίωσης, αλλά και την δυσκολία των διαπροσωπικών σχέσεων στο σπίτι και την εργασία που επιβαρύνουν την ψυχολογία τους, αλλά και την σωματική τους αντοχή;
Εάν κάποιος είναι γονέας βρέφους, είτε μικρού παιδιού, είτε εφήβου, γνωρίζει πολύ καλά ποσό απαιτητική μπορεί να είναι η ανατροφή τους – ενίοτε έως και εξοντωτική. Μετά από μια σύγκρουση όμως, μένει μια τραυματική εμπειρία και για τον γονέα και για το παιδί. Το παιδί νιώθει αδικημένο, αλλά και ο γονιός έχει αισθήματα αγανάκτησης αλλά και ενοχών ίσως, κάθε φορά που τιμωρεί το παιδί του.
Από ότι γνωρίζουμε όμως, τα παιδιά δεν έρχονται στον κόσμο μαζί με το αντίστοιχο εγχειρίδιο οδηγιών. Και το να είναι κανείς γονέας δεν είναι και αυτονόητο ότι πάντα ξέρει ενστικτωδώς τι πρέπει να κάνει. Κάτω από το βάρος λοιπόν όλων αυτών οι γονείς, είναι συγχρόνως επιβαρυμένοι με την ανάγκη και την ευθύνη να αναθρέψουν σωστά τα παιδιά τους, χωρίς ουσιαστικά να έχουν κάποια βοήθεια η εκπαίδευση. Κάποιοι γονείς τηρώντας γνωστούς από το παρελθόν εξουσιαστικούς τρόπους διαπαιδαγώγησης, ζητούν υπακοή από τα παιδιά τους εφαρμόζοντας τακτικές τιμωρίας. Τηρούν το παλαιό απόφθεγμα ‘το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο’. Ή ακόμη λέγουν ότι ‘και εμείς έτσι μεγαλώσαμε και γίναμε σωστοί άνθρωποι’.
Ασκούν λοιπόν εξουσία πάνω στο παιδί ώστε να φέρουν το αποτέλεσμα που επιθυμούν με σκοπό να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Π.χ. να έχουν ησυχία, να πάει το παιδί για ύπνο στην ώρα του, να βάζει τα πράγματα στην θέση τους κ.α.
Με λίγα λόγια ο εκνευρισμός των γονέων, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά των παιδιών, η ευρύτερη κοινωνική αποδοχή της σωματικής τιμωρίας ως μεθόδου διαπαιδαγώγησης και η απουσία βοήθειας στην ανατροφή των παιδιών από τρίτα πρόσωπα είναι οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν τους γονείς τουλάχιστον στην χώρα μας, στη χρήση της βίας σε ήπια μορφή.
Η τιμωρία μπορεί να εφαρμοστεί ακόμη και από την τρυφερή ηλικία ενός παιδιού, από έναν γονιό που δεν γνωρίζει άλλο τρόπο. Όταν όμως παρατηρείται σοβαρή μορφή τιμωρίας, τότε ίσως συμβαίνουν και άλλοι παράγοντες που πιθανόν παραπέμπουν σε παθολογία του γονέα.
Υπάρχουν άραγε οφέλη από την τιμωρία;
Η απάντηση είναι ότι προς στιγμή φέρνει κάποια πρακτικά αποτελέσματα. Π.χ. το παιδί θα σταματήσει από φόβο να κάνει θόρυβο για λίγο, θα σταματήσει να πετάει πράγματα, θα αρχίσει να διαβάζει για σήμερα, θα σταματήσει να βρίζει μπροστά στον γονιό κ.α. Αυτό όμως σημαίνει ότι η τιμωρία φέρνει μακροχρόνια αποτελέσματα; Κάνει τα παιδιά υπάκουα; Κάνει τα παιδιά ευτυχισμένα; τα κάνει να λειτουργούν υγιώς στην ζωή τους; Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι, όχι η τιμωρία δεν φέρνει καλά αποτελέσματα.
Πώς νιώθει ένα παιδί όταν του φωνάζουμε η το μαλώνουμε;
Το επόμενο που αισθάνεται είναι ότι αφού δεν είναι καλό παιδί, δεν έχει νόημα να προσπαθήσει. Παραιτείται από την προσπάθεια οπότε αντιδρά με τρείς διαφορετικούς ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του τρόπους: Ο ένας είναι ότι μπορεί να γίνει επιθετικό, δείχνοντας έτσι την δυσαρέσκειά του αλλά και μιμούμενο την συμπεριφορά του γονιού. Ο άλλος τρόπος είναι ότι γίνεται πειθαρχημένο, υποχωρητικό, και μαθαίνει στην ζωή να μην διεκδικεί και να μην αισθάνεται ότι έχει δικαιώματα. Ο τρίτος τρόπος είναι ότι στενοχωρείται, νιώθει ματαιωμένο και αισθάνεται ότι δεν έχει νόημα να προσπαθήσει και αποσύρεται θλιμμένο.
Πιο αναλυτικά το παιδί εισπράττει: Εξουσία, επιβολή, περιορισμό, ήττα, ανεκπλήρωτες ανάγκες, αδικία, υποτίμηση.
• Νιώθει πόνο με την τιμωρία είτε αυτή είναι λεκτική, συναισθηματική η σωματική.
• Είναι γεμάτο ενοχή, ότι δεν είναι καλό παιδί, ότι δεν αξίζει να το αγαπούν και αισθάνεται ανεπιθύμητο.
• Μπορεί να καθυστερήσει την οξυδέρκεια και την πνευματική του ανάπτυξη.
• Γίνεται θυμωμένο και έτσι γίνεται επιθετικό και ότι του κάνουν, μαθαίνει να το κάνει και εκείνο. Κάποια παιδιά γίνονται παθητικοί δέκτες.
• Μαζεύονται και συρρικνώνονται νιώθοντας ότι δεν τα καταλαβαίνουν αλλά και ότι δεν έχουν δικαιώματα.
• Προσέχουν συνεχώς και αμύνονται γιατί ο φόβος και η ντροπή έχει φωλιάσει μέσα τους.
• Έχουν μάθει να συμμορφώνονται, τώρα και σε άλλους.
• Είναι πιθανό να αναπτύξουν συναισθηματικά προβλήματα και να παρουσιάσουν κατάθλιψη.
• Να γίνουν ενήλικες που δεν τα βγάζουν εύκολα πέρα.
• Να έχουν συνηθίσει την τιμωρία και να δέχονται την ίδια συμπεριφορά και από τον σύντροφό τους αργότερα.
Η επιβολή εξουσίας από τον γονέα και η επακόλουθη ένταση έχει σαν αποτέλεσμα: να διαβρώνει και να κλονίσει την σχέση γονέα-παιδιού, μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς, να δημιουργήσει συναισθήματα ντροπής στο παιδί, και να γίνουν άτομα με χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση.
Η διαχωριστική γραμμή από την επίπληξη στην κακοποίηση του παιδιού είναι πολύ δύσκολο να ορισθεί και αυτό καθιστά την τιμωρία ένα επικίνδυνο τρόπο διαπαιδαγώγησης. Στην Ελλάδα μόλις το 2006 εφαρμόστηκε με νόμο η απαγόρευση της χρήσης σωματικής τιμωρίας μέσα στο σπίτι σαν μέσο πειθαρχίας των παιδιών
Η κατάσταση όμως μπορεί να είναι διαφορετική! Υπάρχει και άλλη επιλογή: τόσο οι γονείς όσο και τα παιδιά μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους.
Στην σχέση γονέων –παιδιών έχουμε δύο εξίσου ευαίσθητες ομάδες πού έχουν και οι δύο ανάγκες και δικαιώματα. Οι γονείς με τις αξίες και τις ανάγκες τους αφενός και αφετέρου τα παιδιά με τις δικές τους σημαντικές ανάγκες στην κάθε στιγμή της ζωής τους.
Τα παιδιά δεν είναι κακά ή άτακτα, απλώς συμπεριφέρονται με τρόπους που ικανοποιούν τις ανάγκες της κάθε δεδομένης στιγμής. Για παράδειγμα, ένα μωρό κλαίει γιατί πεινάει, ένα τετράχρονο κοριτσάκι χώνει τα χέρια του σ’ ένα δοχείο γεμάτο μπογιά και τη χύνει πάνω στο χαλί επειδή θέλει να παίξει και να εξερευνήσει, ένα δεκαεξάχρονο αγόρι επιστρέφει σπίτι αργότερα από την ώρα που εσείς θεωρείτε ασφαλή γιατί νιώθει την ανάγκη να είναι με τους φίλους του.
Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να ικανοποιούν τις ανάγκες τους, το ίδιο και οι γονείς. Οι σχέσεις γονέων - παιδιών αρχίζουν να αποκτούν προβλήματα ακριβώς τη στιγμή που οι ανάγκες των δυο αντικρούονται.
Κάποιοι παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματική πειθαρχία χωρίς τιμωρία από τους γονείς προς τα παιδιά είναι:
Α) Η ύπαρξη θετικής ατμόσφαιρας που υπάρχει στην σχέση των γονέων. Η παρουσία δηλαδή συμπαράστασης, μεταξύ των γονιών σε θέματα πειθαρχίας και διαπαιδαγώγησης.
Β) Η ενθάρρυνση της θετικής/επιθυμητής συμπεριφοράς των παιδιών.
Γ) Η διαφάνεια και ειλικρίνεια στους κανόνες του σπιτιού και της οικογένειας. Οι σταθεροί, σαφείς και δίκαιοι κανόνες που τίθενται και τηρούνται και από τους δύο γονείς, βοηθούν το παιδί να μάθει να ελέγχει την ίδια του τη συμπεριφορά, χωρίς απαραίτητα να του το υπενθυμίζουν συνεχώς.
Δ) Η επικοινωνία των αναγκών και των θέλω των γονέων προς τα παιδιά με ειλικρινή, χωρίς κριτική, γεμάτο σεβασμό τρόπο, βοηθά να υπάρχουν άμεσα αποτελέσματα.
Ε)Η βοήθεια των γονέων στην επίλυση προβλημάτων των παιδιών τους, να τους βοηθούν να βρίσκουν μόνα τους λύσεις,
Ζ)Η σαφής προηγούμενη πληροφόρηση για τις συνέπειες των συμπεριφορών των ανθρώπων, επίσης, προλαμβάνει τις μεταξύ γονιών και παιδιών εντάσεις. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι έχουν επιλογές και ότι δεν τιμωρούνται για τις πράξεις τους, αλλά ότι οι επιλογές τους, επιφέρουν συνέπειες.
Μέσα από νέες μελέτες και γνώσεις που έχουμε αποκτήσει από την Εξελικτική Ψυχολογία και την Ανθρωπιστική, έχουμε αναπτύξει νέους τρόπους αποτελεσματικής επικοινωνίας χωρίς πλέον ανταγωνιστικές σχέσεις και τιμωρία αλλά κυρίως ειρηνικούς και εποικοδομητικούς τρόπους επίλυσης προβλημάτων.
Οι νέοι τρόποι βασίζονται σε φιλοσοφικές και ψυχολογικές αρχές που έχουν δομηθεί σε ένα σύστημα δεξιοτήτων με μεγάλη αποτελεσματικότητα που βοηθούν τους γονείς να επιτύχουν την καλύτερη επικοινωνία και αποτελεσματικότητα με τα παιδιά τους.
Οι γονείς έχουν το δικαίωμα πλέον να μην νιώθουν ενοχικά και ματαιωμένοι από τον τρόπο που λειτουργούν με τα παιδιά τους.
Ένας Αποτελεσματικός Γονέας, είναι ο γονέας που λύνει τα προβλήματα χωρίς τιμωρία.
• Ακούει με κατανόηση τα προβλήματα και τις ανάγκες του παιδιού του χρησιμοποιώντας την Ενεργητική Ακρόαση ώστε να μην καταφεύγει σε άλλους για λύσεις.
• Επικοινωνεί με ειλικρίνεια και αμοιβαίο σεβασμό τις δικές του ανάγκες με Το Μήνυμα-Εγώ.( βάζει όρια με σεβασμό)
• Επιλύει τις οικογενειακές συγκρούσεις με δικαιοσύνη και την συμμετοχή του παιδιού, με την μέθοδο της Ικανοποίησης και των ΔΥΟ.
• Μοιράζεται τις αξίες του με σεβασμό.
Πώς θα ωφεληθεί η οικογένεια
▪ Τα παιδιά θα νιώθουν ελεύθερα να συζητούν τα προβλήματα και τις ανησυχίες τους με τους γονείς, αντί να αποσύρονται.
▪ Θα μάθουν στην αυτοπειθαρχία, τον αυτοέλεγχο και θα αναπτύξουν μια εσωτερική αίσθηση προσωπικής ευθύνης.
▪ Θα μάθουν και οι δύο πώς να δουλεύουν ο ένας μαζί με τον άλλον αντί ο ένας ενάντια στον άλλο.
▪ Θα βιώνουν λιγότερες εκρήξεις θυμού και περισσότερες επιλύσεις συγκρούσεων.
▪ Όλοι στην οικογένεια θα συμμετέχουν στη θέσπιση των κανόνων, οπότε όλοι θα έχουν κίνητρο να συμμορφωθούν σ’ αυτούς.
▪ Θα πραγματοποιούνται λιγότεροι αγώνες για εξουσία – οπότε θα υπάρχει λιγότερη ένταση, λιγότερη δυσαρέσκεια, περισσότερη διασκέδαση, περισσότερη ειρήνη, περισσότερη αγάπη.
Στόχος του νέου τρόπου ‘χωρίς τιμωρία’ είναι η ανάπτυξη μιας πιο δημοκρατικής, πιο αποτελεσματικής και αμοιβαία ικανοποιητικής σχέσης γονέα-παιδιού. Η ανάπτυξη αρμονικών οικογενειών, που σέβονται τα μέλη της το ένα το άλλο, που χαίρονται και μοιράζονται σκέψεις και συναισθήματα, που είναι πλέον ικανά τα μέλη να επιλύουν τα προβλήματα με ικανοποιητικό τρόπο και όχι ψυχοφθόρο, που είναι τέλος δημιουργικές και χαρούμενες οικογένειες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου