Το παιδί και το άγχος του.
Φωτεινή Γούτσιου ,Σύμβουλος ψυχικής Υγείας ατόμου ,οικογένειας
BSc (Hons) psych, Pg.Dipl Couns..,cand.Dpsych, Eκπαιδεύτρια ΕΑΓ, ΕΑΔ.
Email www.ekpaideusigoneon.blogspot.com


Ως γονείς η ενήλικες, θεωρούμε αυτονόητο ότι η ανησυχία ανήκει μόνο στον κόσμο των ‘μεγάλων’. Νομίζουμε ότι η παιδική ηλικία είναι μια εποχή που τα παιδιά είναι ξένοιαστα, μη έχοντας ανησυχίες ή ευθύνες.
Αρκετές μελέτες μας λένε ότι πολλά παιδιά βιώνουν έντονο στρες και έχουν παρόμοια συμπτώματα με αυτά των ενηλίκων. Σε αντίθεση με τους ενήλικες όμως, τα παιδιά δεν έχουν τα μέσα ή τις ικανότητες να κατανοήσουν ή να διαχειριστούν το άγχος τους με τον κατάλληλο τρόπο. Τα παιδιά εξαρτώνται από μας να τα βοηθήσουμε.
Τι είναι το Άγχος;
Το άγχος ή στρες, είναι η αντίδραση του σώματος σε μια φυσική ή συναισθηματική κατάσταση που προκαλεί ανισορροπία στη ζωή ενός ατόμου. Κάποιο περιστασιακό άγχος είναι φυσιολογικό και προβλέψιμο στην καθημερινή μας ζωή. Μπορεί να λειτουργεί θετικά όταν αντιμετωπίζουμε νέες προκλήσεις στην ζωή μας για την ενίσχυση της εκμάθησης νέων πραγμάτων, όπως το άγχος που μπορεί να εμφανιστεί πριν γνωρίσουμε καινούργιους ανθρώπους, η το άγχος που νιώθουμε κάθε φορά που αναλαμβάνουμε νέες δραστηριότητες.
Από την άλλη πλευρά, το συνεχές, έντονο άγχος μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα και να είναι συντριπτικό για την ζωή ενός ανθρώπου.
Τα παιδιά αντιδρούν με διαφορετικούς τρόπους στο στρες. Μερικά παιδιά αρρωσταίνουν, κάποια άλλα παιδιά μπορεί να αποσύρονται λόγω του άγχους τους, ενώ άλλα δείχνουν το θυμό τους και ζητούν την προσοχή των ενηλίκων,
Όμως υπάρχουν επίσης μερικά παιδιά που δεν φαίνεται να ενοχλούνται από άγχος.
Οι παράγοντες που υπάρχουν και καταστούν ένα παιδί επιρρεπές σε δυνατό άγχος είναι οι εξής:
• Η συναισθηματική ισορροπία του παιδιού, εννοώντας το πόσο το παιδί είναι ικανό να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του
• Η ανθεκτικότητα του νευρικού συστήματος του παιδιού (ένα παιδί με ευαίσθητο νευρικό σύστημα επηρεάζεται περισσότερο από ένα παιδί με δυνατό νευρικό σύστημα.)
• Η συναισθηματική ασφάλεια που βιώνει ένα παιδί, είναι ένας παράγοντας που το βοηθά να αντιμετωπίζει αγχωτικές καταστάσεις, με αποτελεσματικό η ηπιότερο τρόπο.
• Ο βαθμός αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης που έχει αναπτύξει ένα παιδί το βοηθά να λειτουργεί ικανοποιητικά, η μη, σε δύσκολες καταστάσεις.

Αιτίες του άγχους
Άγχος μπορεί να προκαλέσουν και αρνητικά και θετικά γεγονότα σε ένα παιδί
Σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, ο αποχωρισμός από τους γονείς μπορεί να προκαλέσει άγχος.
Το άγχος του αποχωρισμού είναι μια φυσιολογική διαδικασία της ανάπτυξης του παιδιού Συνήθως εμφανίζεται μεταξύ των πρώτων 6 και 8 μηνών της ζωής του παιδιού και διατηρείται έως περίπου τα 2 με 3 χρόνια του. Το μωράκι σ' αυτή την ηλικία των 6-8 μηνών αρχίζει να δυσφορεί και να αναστατώνεται κάθε φορά που ο μπαμπάς και η μαμά εξαφανίζονται από το οπτικό του πεδίο ή αναθέτουν σε κάποιον άλλον την φροντίδα του.
Η καλή επίλυση αυτού του άγχους προϋποθέτει ότι το παιδί έχει περάσει από τρία βασικά για την ανάπτυξη του, στάδια: (α) ομαλή εξέλιξη της σύνδεσης με το γονέα (β) συνειδητοποίηση του παιδιού της μονιμότητας των αντικειμένων και (γ) ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης του παιδιού προς τους άλλους και προς καταστάσεις.

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, ακαδημαϊκές και κοινωνικές πιέσεις τους δημιουργούν άγχος. Τα γεγονότα που μπορεί να προκαλέσουν άγχος στα παιδιά έχουν να κάνουν με τους γονείς, την ευρύτερη οικογένεια ή και με τις δραστηριότητες του ίδιου του παιδιού.

Γεγονότα από τους γονείς μπορεί να είναι:
Η ασθένεια η η απώλεια ενός από τους γονείς, ο χωρισμός των γονιών ,η εθιστική συμπεριφορά ενός γονέα(καπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικά), η ανεργία του, η κατάθλιψη ενός γονιού για μεγάλο χρονικό διάστημα κ.α..
Γεγονότα από την οικογένεια:
ο θάνατος ή η σοβαρή ασθένεια ενός από τα μέλη της οικογένειας, η γέννηση ενός αδελφού/ής, ο ερχομός και η συγκατοίκηση με κάποιο καινούριο πρόσωπο στο σπίτι, ο θάνατος ενός κατοικίδιου ζώου, η αλλαγή σπιτιού, η αίσθηση της παραμέλησης της φροντίδας και επίβλεψής του για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια, οι διακοπές με την οικογένεια.
Γεγονότα από το ίδιο το παιδί:
η ασθένεια, ο τραυματισμός και η παραμονή σε νοσοκομείο, η σωματική, σεξουαλική ή συναισθηματική κακοποίηση , το ξύλο ή η σκληρή τιμωρία, η πιθανή του σωματική δυσμορφία, το σχολείο και η σχέση του με συμμαθητές και δασκάλους, η πολύ μεγάλη προσωπική επιτυχία, , η απόρριψη και η αποτυχία, η επίσκεψη στον στο γιατρό, η αρχή της εφηβείας ή οι αλλαγές στο σώμα, τα πρώτα ραντεβού, η δυσκολία να δημιουργήσει και να διατηρήσει φιλίες κ.α..

Συμπτώματα του άγχους
Η ηλικία του παιδιού είναι ένας παράγοντας για την αναγνώριση του στρες. Τα παιδιά σε μικρή ηλικία συχνά δεν μπορούν να μας πουν τι αισθάνονται ή δεν μιλούν για να περιγράψουν την αγχωτική κατάσταση. Έχουν την τάση να δείχνουν το άγχος μέσω της συμπεριφοράς τους. Τα μεγαλύτερα παιδιά κάποιες φορές επικοινωνούν το βίωμά τους αλλά όχι όλες τις φορές γιατί δεν έχουν μάθει να το αναγνωρίζουν.
Σωματικά συμπτώματα
Όταν βλέπουμε κάτω από συνθήκες πίεσης, να υπάρχει μία αύξηση του καρδιακού ρυθμού, όταν η αναπνοή είναι ταχύτερη, όταν το επίπεδο και η διάρκεια του στρες είναι μεγαλύτερα, όταν υπάρχει υπερβολικό κλάμα χωρίς φαινομενική αιτία, όταν το παιδί παρουσιάζει αϋπνία ή υπερβολικές ώρες ύπνου, ανορεξία ή βουλιμία, η επιρρέπεια σε ατυχήματα, υπερκινητικότητα ή συνεχή κούραση, νευρικά τίκ, όπως παίξιμο των ματιών ή μυών του προσώπου
νυχτερινή ενούρηση (ειδικά σε μεγαλύτερα παιδιά)
εφιάλτες ,τραύλισμα ,δυσκολία στην συγκέντρωση και διάσπαση προσοχής, θεωρούμε ότι το παιδί υποφέρει από αυξημένο άγχος.
Συμπτώματα συμπεριφοράς
Τα παιδιά που απομονώνονται από τα άλλα παιδιά που εύκολα ταράζονται, που είναι οξύθυμα, που δείχνουν σημάδια ληθαργικότητας, που δείχνουν τεμπελιά, επιθετικότητα, μπορεί να υποφέρουν από στρες. Τα παιδιά που δείχνουν σκληρότητα σε ζώα η ανθρώπους, κλέψιμο, ψέματα ή εξαπάτηση, εκρήξεις θυμού, τελειομανία είναι πιθανόν να υποφέρουν από μεγάλο άγχος.
Προβλήματα στις σχέσεις τους με τους άλλους
Δεν έχουν φίλους και έχουν δυσκολία να σχετισθούν με όποιους συναντούν, τα άλλα παιδιά τους αποφεύγουν γιατί είναι περίεργα, δεν συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες, συνήθως τα ακούμε να λένε: δεν τα καταφέρνω, η λένε είμαι χαζός, και ή λένε είναι πολύ δύσκολο για μένα αυτό.

Τρόποι αντιμετώπισης
Ως γονείς και κηδεμόνες πρέπει να αναγνωρίσουμε τα σημάδια, παρακολουθώντας το παιδί για αλλαγές στις συνήθειες ή τη συμπεριφορά, όταν τα παιδιά αισθάνονται αγχωμένα και να τα βοηθήσουμε να αισθανθούν καλύτερα. Αν αναγνωρίσουμε αυτά τα σημάδια, ας μην προσπαθήσουμε να τα αποφύγουμε νουθετώντας το παιδί να το ξεχάσει, η λέγοντάς του :έλα εσύ είσαι άντρας μην στενοχωριέσαι.
Αυτό που για εμάς είναι απλό μπορεί για το παιδί να είναι πηγή μεγάλου άγχους.Αν μπορέσετε να αποδεχτείτε ότι το παιδί είναι ένας άλλος οργανισμός που βιώνει δύσκολα κάποιες καταστάσεις τότε ίσως μπορέσετε να αφουγκρασθείτε τι του συμβαίνει. Τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια για να μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος τους αποτελεσματικά. .
1. Ακούγοντας προσεχτικά τι συμβαίνει
Το παιδί που νομίζει ότι δεν του δίνουν αρκετή προσοχή εκδηλώνει αρνητική συμπεριφορά για να τραβήξει την προσοχή του γονιού. Δείξτε στο παιδί ότι νοιάζεστε για το άτομό του. Αν κατέχετε την Ενεργητική Ακρόαση μπορείτε να μάθετε σε βάθος τι απασχολεί το παιδί και να απελευθερώσετε όλο το άγχος του παιδιού.
Ο Thomas Gordon με την μοναδική στο είδος της Εκπαίδευση του Αποτελεσματικού Γονέα (ΕΑΓ) έχει καταφέρει να βοηθήσει χιλιάδες γονείς να χαλαρώσουν τα παιδιά τους από το άγχος και να βοηθήσει τους γονείς να δομήσουν υγιή παιδιά γεμάτα δύναμη και αυτοεκτίμηση.

2. Αναγνώριση συναισθημάτων.
Αναγνωρίζοντας το παιδί τι του συμβαίνει μέσα από τη Ενεργητική ακρόαση μαθαίνει ότι είναι εντάξει να αισθάνεται θυμωμένο, μόνο, φοβισμένο, ή μοναξιά.
Διδάξτε στα παιδιά σας τα ονόματα ή τις λέξεις για τα συναισθήματά τους. Όταν το παιδί κατέχει τι του συμβαίνει, αισθάνεται ικανό να βρει μόνο του και την λύση που χρειάζεται. Αυτό χτίζει την ανεξαρτησία και την κυριαρχία του. Η εμπειρία του άγχους και της έντασης μπορεί να γίνει έναυσμα για να χτισθεί η εμπιστοσύνη στον εαυτό του.


3. Στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων.
Μάθετε να επιλύετε τις συγκρούσεις στο σπίτι η και προβλήματα που παρουσιάζονται με εποικοδομητικό τρόπο, χωρίς νικημένους και χαμένους. Αν όλοι μαζί συμμετέχουν λέγοντας λύσεις για τις ανάγκες που υπάρχουν τότε και τα παιδιά μαθαίνουν να είναι δημιουργικά στις δυσκολίες και με θετική διάθεση. (Όλα έχουν την λύση τους) Οι επιλογές του γονιού στον χειρισμό του δικού του άγχους είναι η πιο ισχυρή επιρροή για το παιδί και τις δικές του αντιδράσεις απέναντι στο άγχος.

4. Προωθείστε ένα θετικό περιβάλλον.
Αναγνωρίστε σε ανύποπτο χρόνο και όχι τόσο την ώρα της κρίσης, με ρεαλιστικό τρόπο τις θετικές πλευρές του παιδιού και τα αποδεκτά πράγματα που κάνουν. Αυτό είναι μια ‘κατάθεση’ στην αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του παιδιού.

5. Λέγοντας κοινωνικές ιστορίες
Μερικές ιστορίες είναι θεραπευτικές και βοηθούν τα παιδιά να αισθανθούν καλύτερα και να αντιμετωπίσουν καλύτερα τους φόβους και τα προβλήματά τους. Ιστορίες για παιδιά με συναισθήματα όπως ακριβώς τα δικά τους, τα βοηθά να συνειδητοποιήσουν ότι τα άλλα παιδιά έχουν ξεπεράσει την κατάσταση. Αυτό είναι πολύ καθησυχαστικό για τα παιδιά
6. Έχοντας ρεαλιστικούς στόχους.
Το άγχος του παιδιού για πιθανή αποτυχία διορθώνεται με την μείωση της επιθυμίας του γονιού για τελειότητα στο παιδί. Όταν ο γονιός περιμένει πάρα πολλά από το παιδί, η παραμικρή αποτυχία ερμηνεύεται από εκείνο ως ανεπάρκεια ή ανικανότητα – ‘δεν είμαι αρκετά καλός/ή’. Αν θέλουμε παιδιά με υψηλές δημιουργικές ικανότητες τότε πρέπει να σταματήσουμε να πιέζουμε τα παιδιά για επιδόσεις. Πρέπει να μην τα αξιολογούμε σύμφωνα με τις προσδοκίες μας διότι το μήνυμα που περνάμε είναι: δεν είσαι αρκετά καλός/ η, οπότε έχουν άγχος ότι δεν τα καταφέρνουν και έτσι δεν έχουν διάθεση να προσπαθήσουν.

Βοηθώντας τα παιδιά να ασχοληθούν θετικά με το άγχος και την ένταση που προκαλούν κάποια γεγονότα, τους προετοιμάζει για την υγιή συναισθηματική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Αυτή είναι μια σημαντική ευθύνη των γονέων, των δασκάλων και των άλλων φροντιστών: να καθοδηγήσουν αποτελεσματικά και να βοηθήσουν τα παιδιά.